Tariximizda yashab o‘tgan buyuk hukmdorlar o‘z davri xotirasi bo‘lib qolishi uchun Qur’oni Karim qo‘lyozmalarini nusxalashga alohida e’tibor berganlar. Turli sulola va hukmdorlar davrida ko‘chirilgan yuzlab nodir qo‘lyozmalar bizgacha yetib kelgan.
Turkiy hukmdorlar Qur’oni Karimni ko‘chirishgagina emas, balki uning ma’nosini tushunishga ham alohida e’tibor berganlar. Somoniylar davridan boshlab hukmdorlar saroylarida ko‘chirilgan Qur’oni Karim qo‘lyozmalarining bir qismiga subtitrli tarjimalar ham kiritilgan. – O‘zbekiston Islom sivilizatsiyasi markazi mutaxassislari ana shunday tarjimalar ustida ishlamoqda, – deydi markaz Qur’on zali bo‘limi mudiri A.G‘ofurov.
Bugungi kunga qadar somoniylar, qoraxoniylar, g‘aznaviylar, saljuqiylar, xorazmshohlar va temuriylar davrida ko‘chirilgan Qur’onning turkiy tarjimalari bilan bir qancha qo‘lyozma nusxalari aniqlangan.
Yaqinda ozarbayjonlik mutaxassislar Qur'onning eski o'zbek tilida yozilgan yana to'rtta tarjimasi, ulardan biri Muhammad ibn Shayx Yusuf al-Aboriy tomonidan ko'chirilgan, Temuriylar davriga oid Qur'on qo'lyozmasi haqida ma'lumot berdi. Bu qo‘lyozma Eronning Mashhad shahridagi Ostonai Qudsiy Rizoviy markaziy kutubxonasida saqlanmoqda.
Qadimgi oʻzbek tilidagi subtitrli tarjimasi bilan boshqa bir Qurʼon qoʻlyozmasi XVI asrga toʻgʻri keladi. Bu qo‘lyozma Shayboniylar davriga to‘g‘ri keladi, deb taxmin qilish mumkin. Ushbu Qur'on Iordaniyada, nodavlat, notijorat Islom bilimlari jamg'armasi to'plamida saqlanadi.
Qur'onning eski o'zbek tilidagi uchinchi qo'lyozmasi Safaviylar yoki Shayboniylar davriga oid bo'lishi mumkin. Turk tiliga tarjima qilingan bu tarjimada ham o‘g‘uz shevasi elementlari mavjud.
To'rtinchi qo'lyozma ham xuddi shunday tarjimani o'z ichiga oladi. Ali Shayx Fazlulloh tomonidan koʻchirilgan bu Qurʼon ham 16-asrga oid boʻlib, Eronda ham saqlanadi. Mazkur qo‘lyozmalar ustida keng ko‘lamli tadqiqotlar olib borish rejalashtirilgan.
Ozarbayjonlik taniqli olim, publitsist va yozuvchi Alisafo Mehdining aytishicha, bu qo‘lyozmalarning nusxalari Ozarbayjonda shaxsiy fondda saqlanadi.